बाळांसाठी आणि लहान मुलांसाठी १३ लोहसमृद्ध अन्नपदार्थ

बाळांसाठी लोहाचे बरेच फायदे आहेत. लोहामुळे बाळाची पुरेशी वाढ आणि विकास होण्यास प्रोत्साहन मिळते तसेच अशक्तपणा कमी होतो. लोह एक आवश्यक पोषक तत्व आहे आणि त्यामुळे बाळाचे आरोग्य चांगले राहते. बहुतेक बाळांना ते किमान चार महिन्यांचे होईपर्यंत कोणत्याही प्रकारच्या लोह पूरक पदार्थांची आवश्यकता नसते. गरोदरपणाच्या शेवटच्या तिमाहीत सर्व बाळांना त्यांच्या आईंकडून भरपूर प्रमाणात लोह मिळते. जर तुमच्या बाळाचा जन्म अकाली झाला असेल तर बाळ लोहाच्या कमतरतेने ग्रस्त होण्याची शक्यता असते. तुम्हाला मधुमेह असल्यास किंवा गरोदरपणात पोषण नीट न झाल्यास देखील असे होऊ शकते.

शरीरासाठी लोहाचे महत्व

योग्य वाढ आणि विकासासाठी लोह एक आवश्यक पौष्टिक पदार्थ आहे. फुफ्फुसांपासून शरीराच्या इतर भागापर्यंत रक्ताद्वारे ऑक्सिजनचा पुरवठा करण्यासाठी आणि स्नायूंमध्ये ऑक्सिजन साठवून ठेवण्यासाठी आणि तो वापरण्यासाठी मदत करून शरीराच्या योग्य कार्यास मदत करते. मूलतः, लोह हे निरोगी रक्ताचा मुख्य घटक आहे आणि लोहाच्या कमतरतेमुळे अशक्तपणा येऊ शकतो, त्यामुळे बाळाच्या शरीरातील मुख्य कार्यांवर परिणाम होतो.

लोहाच्या कमतरतेची लक्षणे

आपल्या मुलामध्ये लोहाची कमतरता असल्यास आपल्याला खालील लक्षणे दिसतील.

• निस्तेज त्वचा
• भूक मंदावणे
• सतत थकवा जाणवणे
• असामान्य श्वास
• वाढ उशिरा होणे
• वारंवार आजारी पडणे

आपल्या बाळाच्या आणि छोट्या मुलाच्या आहारामध्ये आपण समाविष्ट करू शकता असे लोह समृद्ध पदार्थ

लोहयुक्त पदार्थांचे दोन प्रकार आहेत – हेम आणि नॉन–हेम. हेम हे हिमोग्लोबिनपासून उद्भवते आणि सामान्यत: प्राणी उत्पादनांमध्ये, विशेषत: कुक्कुट आणि मांसामध्ये आढळते. हेम–लोह नॉन–हेम लोहापेक्षा लवकर शरीरात शोषले जाते. बाळांसाठी भरपूर शाकाहारी आणि मांसाहारी लोहयुक्त पदार्थ उपलब्ध आहेत. ह्या लेखामध्ये बाळे आणि लहान मुलांसाठी लोह समृद्ध अन्नपदार्थांचे संकलन आहे.

१. मांस आणि पोल्ट्री

विशेषत: लाल मांस आणि यकृत हे हेम लोहाचे विशेष स्त्रोत आहेत. शिजवण्यापूर्वी मांसाचे सर्व चरबीयुक्त भाग काढून टाकण्याचा प्रयत्न करा, कारण त्यात लोह नसते. बाळाला आहार देण्यापूर्वी आपण मांस चांगले शिजवावे. नाहीतर त्यांचे चर्वण करून ते सहज पचविणे अवघड आहे. शिवाय, मुलाच्या वयाच्या ८ व्या महिन्यांनंतरच त्याच्या आहारात मांस आणि कोंबडीचा समावेश असावा.

२. अंड्याचा बलक

लहान मुले आणि अर्भकांसाठी लोहाचे आणखी एक चांगले स्त्रोत, म्हणजे अंडी सहज उपलब्ध आहेत. अंडी शिजविणे आणि खाणे देखील सोपे आहे. अंड्यातील पिवळा बलक विविध पाककृतींमध्ये समाविष्ट करण्याचा प्रयत्न करा. असे केल्याने आपल्या मुलास दररोज तेच तेच पदार्थ न खाता लोहाचा एक नियमित डोस मिळतो. कारमेल कस्टर्ड किंवा कस्टर्ड फ्लेन हे काही गोड पदार्थांचे आहेत. ह्या पदार्थांमध्ये अंड्यातील पिवळा बलक असतो. आपण आपल्या मुलाच्या आहारामध्ये अंड्यातील पिवळा बलक समाविष्ट करू इच्छित असल्यास, तो १० महिन्यांचा झाल्यावर बाळाच्या आहारात पिवळा बलक समाविष्ट करा.

३. लाल तांदूळ

अर्भकांसाठी (नॉन हेम) लोहयुक्त पदार्थांचा हा उत्कृष्ट स्त्रोत आहे. ह्या प्रकारचे तांदूळ जर शिजवलेले नसतील तर आपल्या मुलास ते आवडणार नाहीत. आपल्या खाण्याच्या सवयीनुसार भाज्या, अंडी किंवा मांस घालून ते चविष्ट करण्याचा प्रयत्न करा.

४. बीन्स

सोयाबीनच्या बहुतेक सर्व प्रकारांमध्ये लोहाचे प्रमाण भरपूर आहे. मसूर, राजमा, चणे, सोयाबीन ही काही उदाहरणे आहेत. तुम्ही सोयाबीन वाफवून घेऊ शकता आणि आपल्या मुलाला देण्यापूर्वी थोडे मीठ आणि सौम्य मसाले घालून ते चविष्ट करू शकता. आपण त्यांना मांस किंवा भातात घालून देखील देऊ शकता.

५. रताळे आणि बटाटे

बटाट्यांमधील बहुतेक लोह टिकवून ठेवण्यासाठी, ते साल न काढता शिजवून घ्या. भाजलेले आणि वाफवलेले बटाटे किंवा रताळी बहुतेक मुलांना आवडतात. आपण त्यांना फ्रेंच फ्राइससारखे बनवण्यासाठी स्लाइस देखील करू शकता, कारण मुलांना त्यांच्या हाताने खाता येण्यासाठी ते सोपे जाईल. मॅश केलेले बटाटे मुलांचे आणखी एक आवडते खाद्य आहे.

६. समुद्री खाद्य

समुद्री खाद्य हे तुमच्या मुलासाठी लोहासहित इतर पौष्टिक पदार्थांचा एक समृद्ध स्रोत आहे. टूना, क्लॅम्स आणि कोळंबी मासा हे लोहाचे उत्तम स्रोत आहेत. आपण ते विविध प्रकारे शिजवू शकता आणि तुमच्या मुलास नियमितपणे देऊ शकता. तथापि, हे लक्षात घ्या की काही मुलांना विशिष्ट सीफूडची ऍलर्जी असू शकते, म्हणून आपल्या मुलास त्याची ओळख काळजीपूर्वक करून द्या.

७. पीनट बटर

बऱ्याच मुलांना आवडणारे पी नट बटर हे लोहाने समृद्ध असते. संपूर्ण धान्य ब्रेडवर ह्याचा वापर केल्यास ते नेहमीच निरोगी स्नॅक असते. तुम्ही पी नट बटर बिस्किटे सुद्धा बाळाला देऊन बघू शकता. पोषण मूल्यांनी समृद्ध पीठ किंवा ओटचे जाडे भरडे पीठ वापरल्याने तुमचा आहार निरोगी आणि अधिक पोषक होईल.

८. टोफू

शाकाहारींसाठी हा एक उत्तम पर्याय, टोफूमध्ये जास्त प्रमाणात लोह असते. बाळाला देण्यापूर्वी तुम्ही टोफूचे तुकडे करून तेलावर थोडे परतून घेऊ शकता. हे लैक्टोज–इंटॉलरन्स असलेली मुले सुद्धा हे खाऊ शकतात.

९. काळे मनुके आणि कॅनबेरी ज्यूस

काही निवडक फळांचे रस हे लोह समृद्ध आहेत. त्यांची गोड चव मुलांना आकर्षित करते, परंतु दररोज एकापेक्षा जास्त ग्लास ज्यूस त्यांना देऊ नका या. हे रस मूत्रमार्गाच्या आरोग्यासाठी आणि बद्धकोष्ठता टाळण्यासाठी देखील चांगले आहेत. ह्या फळांच्या रसामध्ये चरबी किंवा कोलेस्टेरॉल नसते.

१०. वाळलेल्या बिया

प्रवासादरम्यान किंवा खेळून झाल्या नंतर एक चांगला नाश्ता आहे , वाळलेल्या बिया खाण्यात आनंद असतो. सूर्यफूल, भोपळा आणि तीळ ही काही बियाणे आहेत ज्यात लोहाचे प्रमाण जास्त आहे. तुम्ही ह्या बिया वापरून ग्रॅनोला बार बनवण्याचा प्रयत्न करू शकता किंवा ते पुडिंग्ज आणि इतर गोड पदार्थांमध्ये गार्निश म्हणून वापरू शकता.

११. सुकामेवा

वाळलेले खजूर, जर्दाळू, आणि मनुके यामध्ये मोठ्या प्रमाणात लोह असते. जेव्हा तुमच्या मुलाला भूक लागलेली असेल किंवा काहीतरी खाण्याची इच्छा असेल तेव्हा खाण्यासाठी हे पोषक स्नॅक आहे. जेव्हा जेव्हा आपल्यास नाश्ता हवा असेल तेव्हा सुकामेवा खाण्यासाठी आपल्या मुलांना प्रोत्साहित करणे ही एक चांगली सवय आहे आणि ही सवय आपल्याला पुढे वयस्क झाल्यावर सुद्धा सुरु ठेवण्यासाठी चांगली आहे.

१२. हिरव्या पालेभाज्या

तुमच्या मुलांना हिरव्या पालेभाज्या कच्च्या किंवा वाफवून दिल्यास त्या खाण्यास कठीण जाऊ शकते. पालक, ब्रोकोली आणि काले यामध्ये लोह आणि इतर अनेक आवश्यक पौष्टिक पदार्थ असतात. तुम्ही त्यांची पेस्ट करू शकता आणि त्यांना ग्रेव्ही, सूप किंवा डिपमध्ये वापरू शकता. आवश्यक असल्यास थोडे मसाले घालून चविष्ट करू शकता.

१३. टोमॅटो

जर आपल्या मुलाने छान लहान चौकोनी तुकडे केलेले ताजे टोमॅटो खाण्यास नकार दिला असेल तर ते सूर्यप्रकाशात किंवा ओव्हनमध्ये वाळवण्याचा प्रयत्न करा. मग तुम्ही त्यापासून सॉस आणि सूप तयार करू शकता. टोमॅटो सॉस घालून स्पॅगेटी आणि सौम्य–चव असलेल्या टोमॅटो सूप तुमच्या मुलाला आवडेल.

ज्या बाळांना स्तनपान दिले जात आहे किंवा लोहयुक्त फॉर्मुला दिला जात आहे त्यांना कोणत्याही लोह पूरक आहारांची आवश्यकता नाही. पुरेशा लोहाचा स्रोत असलेला संतुलित आहार घेत असलेल्या बालकांनाही कोणताही पूरक आहाराची आवश्यकता नाही. मुलांमध्ये लोह कमी असल्यास त्यांचे लक्ष विचलित होण्यास ते कारणीभूत ठरू शकते आणि यामुळे त्यांना थकवा व अशक्तपणा जाणवतो. म्हणूनच, आपल्या बाळाच्या रोजच्या आहारात कमीतकमी दोन लोह–समृद्ध अन्नपदार्थ समाविष्ट करण्याचा प्रयत्न करा.

आणखी वाचा:

बाळांना नारळ पाणी देणे सुरक्षित आहे का
बाळांसाठी घरी तयार केलेले पौष्टिक मिश्रण