दात येत असलेल्या बाळाला झोपवण्यासाठी १० टिप्स

साधारणपणे बाळाच्या वयाच्या चार ते सहा महिन्यांच्या कालावधीत दात येण्याची प्रक्रिया सुरू सुरु होते. बाळाच्या विकासातील हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. बाळाचा पहिला लहान दात दिसणे हा एका आईसाठी आनंददायक अनुभव असू शकतो. बाळाचे दात येण्याचा टप्पा हा बाळाची योग्यरीत्या वाढ होते आहे हे दर्शवतो. बाळाला दात येत असताना बाळ खूप अस्वस्थ होते आणि इतर लक्षणे सुद्धा दिसू शकतात. बाळाला दात येत असताना कसे झोपवायचे हा प्रश्न दात येणाऱ्या बाळाच्या पालकांना पडलेला असतो. ह्या आव्हानात्मक काळात पालकांना मदत करण्यासाठी तसेच बाळाची अस्वस्थता कमी होऊन बाळाला चांगली झोप लागण्यासाठी काही टिप्स ह्या लेखात दिलेल्या आहेत.

व्हिडिओ: दात येत असलेल्या बाळाला झोपवण्यासाठी 7 टिप्स

दात येण्याची चिन्हे आणि लक्षणे

1. चावणे

हिरड्यांमधून दात येणे वेदनादायक असते. दात येत असणाऱ्या भागावर दबाव येतो. त्यामुळे, दात येणारी बाळे वेदना कमी करण्यासाठी काहीतरी चावतात.  ही एक नैसर्गिक प्रवृत्ती आहे.

2. लाळ येणे

दात येण्यामुळे बाळांना नेहमीपेक्षा जास्त लाळ येते, त्यामुळे जर तुम्हाला जास्त लाळ दिसली, तर तुमच्या बाळाला दात येण्याची शक्यता आहे. तुमच्या बाळाची हनुवटी वेळोवेळी पुसण्यासाठी टॉवेल किंवा रुमाल हातात ठेवा.

3. चिडचिडेपणा

दात येत असताना बाळाला खूप वेदना होतात त्यामुळे बाळाचा मूड चांगला नसतो. दात येण्याच्या अवस्थेत तुमचे लहान बाळ चिडचिड करू शकते.

4. बाळाची झोप नीट न होणे

दात येत असलेले बाळ नीट झोपत नाहीये? होय,  हे सामान्य आहे! बाळाची अस्वस्थता वाढल्यामुळे बाळ शांतपणे झोपू शकत नाही.  तुमचे बाळ मध्यरात्री अधूनमधून जागे होते आहे किंवा झोपायला त्रास देते आहे हे सुद्धा तुमच्या लक्षात येईल.

5. भूक न लागणे

स्तनपान घेत असताना सक्शनमुळे बाळाच्या हिरड्या खराब होऊ शकतात, त्यामुळे बाळाची भूक कमी होते. स्तनपान करण्यापूर्वी वेदना कमी करण्याचा प्रयत्न करा. तुम्हाला बाळाची भूक वाढत असल्याचे लक्षात येईल.

6. गाल घासणे आणि कान ओढणे

तुमच्या लक्षात येईल की तुमचे मूल कान ओढत आहे किंवा रागाने गाल चोळत आहे. हे गाल आणि कानांमध्ये सामायिक मज्जातंतू मार्गामुळे होऊ शकते. बाळ कान ओढत असेल तर बाळाला संसर्ग झालेला असल्याची शक्यता असते म्हणून त्याकडे लक्ष ठेवा.

7. चेहऱ्यावरील पुरळ

दात येण्यामुळे काहीवेळा चेहऱ्यावर पुरळ उठू शकते, विशेषत: तोंडाच्या आणि हनुवटीभोवती पुरळ येतात. जास्त लाळ येणे त्वचेला त्रास देऊ शकते, त्यामुळे बाळाची त्वचा लाल होऊन बाळाला अस्वस्थता येऊ शकते.

8. सुजलेल्या हिरड्या

हिरड्याच्या भागात सूज आणि लालसरपणा ही दात येण्याची सामान्य चिन्हे आहेत. दात हिरड्यांमधून पुढे ढकलल्यामुळे, ते आसपासच्या ऊतींमध्ये जळजळ आणि कोमलता निर्माण करू शकतात.  त्यामुळे तुमच्या बाळाच्या हिरड्या लक्षणीयपणे सुजलेल्या दिसतात.

दात काढताना बाळाला झोपायला मदत करण्यासाठी टिप्स

एक नवीन आई म्हणून, तुम्हाला पालकत्वाबद्दल भरपूर सल्ले मिळतील. त्यामुळे तुम्ही गोंधळून जाल. तुमच्या बाळाला तीव्र वेदना होत असतील, त्यामुळे त्याचे झोपेचे वेळापत्रक विस्कळीत होऊ शकते. म्हणून, आपल्या दात असलेल्या बाळाला झोपविण्यासाठी काही उपयुक्त टिप्स येथे देत आहोत.

1. बाळाला चघळण्यासाठी काहीतरी थंड द्या

सर्दी मज्जातंतूंना संवेदनाक्षम करते आणि वेदना कमी करते. म्हणूनच, आजकाल, खेळण्यांच्या कंपन्या रबर किंवा जेल-कोर-आधारित टीदर्स तयार करत आहेत. हे टीदर्स रेफ्रिजरेट केले जाऊ शकतात. टीदर्स ही विशेष प्रकारची खेळणी आहेत. ही खेळणी दात येणाऱ्या बाळांना चघळण्यासाठी बनवली जातात. चघळल्यामुळे बाळाच्या दातांवर पडणाऱ्या दबावामुळे दातदुखीपासून आराम मिळू शकतो. दात येतानाच्या वेदना कमी करण्यासाठी चघळण्याची प्रवृत्ती मानवांमध्ये आणि प्राण्यांमध्ये नैसर्गिक आहे. जर तुमच्याकडे टीदर्स नसतील तर तुम्ही त्याऐवजी स्वच्छ आणि गोठवलेले कापड वापरू शकता. दात येत असतानाची खेळणी गोठवू नका, कारण गोठवल्यामुळे ही खेळणी कठीण होतील आणि तुमच्या बाळाच्या दातांना दुखापत होऊ शकते. तुमच्या बाळाला ही खेळणी देण्यापूर्वी खेळणी फक्त थंड करा. तसेच, जेव्हा तुमचे बाळ काहीतरी चघळत असेल तेव्हा त्याच्यावर लक्ष ठेवा. बाळाने टीदर्स गिळू नयेत अश्या पद्धतीने ती डिझाइन केलेली असतात, त्यामुळे तुमच्या बाळावर लक्ष ठेवा.

2. हिरड्यांना मसाज करा

तुमच्या बाळाला जेव्हा दात येण्यास सुरवात होते तेव्हा बाळ एकटे झोपण्यास नकार देऊ शकते. तुम्ही बाळाला बेडवर झोपवताना, तुमच्या बोटाने बाळाच्या हिरड्यांना मसाज करा. त्यामुळे बाळाच्या वेदना कमी होतील आणि तुमच्या बाळाला झोपायला मदत होईल. जर बाळ मध्यरात्री उठले तर तुम्ही त्याच्या हिरड्यांना पुन्हा मसाज करू शकता. तुम्ही तुमच्या बाळाच्या हिरड्यांना मसाज करता तेव्हा, दात कुठून येत आहेत हे तुम्हाला जाणवेल. विशेषतः या भागांची मालिश करण्यावर लक्ष केंद्रित करा. तुमच्या बाळाच्या हिरड्यांना मसाज करण्यापूर्वी तुमची बोटे स्वच्छ असल्याची खात्री करा.

3. कॅमोमाइल चहा द्या

कॅमोमाइल चहा जळजळ कमी करण्यास, पोटदुखी शांत करण्यास, रोग प्रतिकारशक्ती वाढवण्यास, विश्रांतीस प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि झोपेला प्रवृत्त करण्यास मदत करतो. दात येणा-या बाळाला कॅमोमाइल चहा दिल्याने दातदुखीपासून आराम मिळतो आणि झोप देखील येते. कोमट कॅमोमाइल चहा फीडिंग बॉटलने  बाळाला दिला जाऊ शकतो. तुम्ही कॅमोमाइल चहामध्ये स्वच्छ कापडाचा तुकडा भिजवू शकता आणि तुमच्या बाळाला चघळण्यासाठी देण्यापूर्वी तो गोठवू शकता. परंतु सहा महिन्यांपेक्षा कमी वयाच्या बाळांना कॅमोमाइल चहा देऊ नये. अर्ध्या वर्षाचा टप्पा ओलांडलेल्या बाळाला तुम्ही हा चहा देऊ शकता. परंतु हा उपाय निवडण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे चांगले असते. कॅमोमाइल चहा किंचित थंड आहे, परंतु खूप थंड नाही याची खात्री करा. तसेच, हिरड्यांना मसाज करताना, मसाज करण्यापूर्वी स्वच्छ बोट कॅमोमाइल चहामध्ये बुडविले जाऊ शकते.

4. झोपण्यापूर्वी बाळाला थंड अन्न खायला द्या

थंडीमुळे हिरड्यांमधील वेदना कमी होतात आणि पोट भरल्याने झोप येते. तुम्ही तुमच्या बाळाला थंड दही ,थंड फळे आणि भाज्या देऊ शकता, उदा: द्राक्षे किंवा उकडलेले गाजर इत्यादी. परंतु, लक्षात ठेवा की बाळाला वयोमानानुसार अन्न द्यावे, म्हणजे फळे किंवा भाज्या योग्य प्रकारे चघळता येतील. येथे जाळीदार फीडिंग बॅग खरेदी करणे हा एक पर्याय आहे. ह्यामुळे अन्नपदार्थाचा खूप मोठा तुकडा गिळण्याचा धोका कमी होतो. तसेच बाळ गुदमरण्याचा धोका पण कमी होतो. लहान बाळांनी घनपदार्थ सुरक्षितपणे खाण्यास सुरुवात करण्यासाठी हा पर्याय योग्य आहे.

5. शांत वातावरण तयार करा

तुमच्या बाळाला झोपवण्यासाठी तुम्ही झोपेचे वेळापत्रक ठरवणे महत्त्वाचे आहे. जेव्हा बाळांचा झोपेचा एक पॅटर्न सेट असतो, तेव्हा त्यांचे शरीर त्यानुसार समायोजित होत असते. झोपेची दिनचर्या ठरलेली असल्यामुळे बाळाला आपोआप त्यावेळेला झोप येते. कारण जेव्हा ठराविक क्रियाकलाप एका विशिष्ट क्रमाने, ठराविक कालावधीसाठी केला जातो तेव्हा अवचेतनपणे तसे सूचित केले जाते. तसेच जेव्हा  झोपण्याची वेळ येते तेव्हा बाळाला ते समजते. ही सवय निर्मितीच्या समान तत्त्वांवर कार्य करते. ह्या रुटीनमध्ये उबदार पाण्याने आंघोळ करणे, पायजामा बदलणे, एक छोटी कथा वाचणे, आपल्या बाळासाठी गाणे म्हणणे किंवा तो झोपेपर्यंत त्याला मिठीत घेणे इत्यादी गोष्टींचा समावेश असू शकतो.

6. स्तनपान

स्तनपान तुमच्या बाळाला शांत करते. बाळाला दात येण्यास सुरुवात झाल्यावर, तो तुमच्या स्तनाग्रांवर दात लावून तुम्हाला दुखवू शकतो. हे टाळण्यासाठी, आहार देण्यापूर्वी तुमच्या बाळाच्या हिरड्यांना मसाज करा. तुमच्या बाळाला शांत करण्याचा आणि त्याला झोपवण्याचा एक प्रभावी मार्ग म्हणजे स्तनपान होय.

7. वेदनाशामक औषधे वापरा

कोणत्याही सकारात्मक परिणामाशिवाय तुम्ही इतर पद्धती वापरून पाहिल्यास हा तुमचा शेवटचा उपाय असावा. पेनकिलर तुमच्या बाळाच्या वेदना कमी करण्यात आणि त्याला झोपायला मदत करू शकतात. औषधे घेण्यापूर्वी नेहमी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. यासाठी ओव्हर-द-काउंटर फार्मास्युटिकल उत्पादने खरेदी करू नका. इबुप्रोफेन सारख्या वेदनाशामक औषधांमध्ये विशेषत: लहान लहान मुलांसाठी बनवलेले विशेष, पातळ केलेले सूत्र असू शकते. मोठ्यांसाठी असलेली वेदनाशामक वापरू नका. तसेच, आपल्या लहान मुलाला कोणतेही औषध देण्यापूर्वी आपल्या बालरोगतज्ञांचा सल्ला घ्या.

8. खोलीचे तापमान आरामदायक राखा

तुमच्या बाळाच्या झोपेच्या वेळी आजूबाजूचे वातावरण खूप गरम किंवा खूप थंड नाही याची खात्री करा कारण ते बाळाच्या रात्रीच्या विश्रांतीसाठी महत्त्वाचे आहे. दात येत असताना तुमचे बाळ तापमानातील बदलांविषयी अधिक संवेदनशील बनू शकेल, म्हणून बाळाच्या खोलीचे वातावरण थंड आणि हवेशीर ठेवा. हलके पांघरूण वापरा. एक आदर्श झोपेचे वातावरण तयार करण्यासाठी पंखा वापरण्याचा किंवा थर्मोस्टॅट वापरण्याचा विचार करा.

9. सौम्य अंगाई गीत लावा

पार्श्वभूमीचा आवाज, जसे की व्हाईट नॉइज मशिन किंवा सौम्य अंगाई गीतामुळे, बाळाची अस्वस्थता कमी होण्यास मदत होऊ शकते. हे सुखदायक आवाज एक शांत वातावरण तयार करतात आणि त्यामुळे बाळाला चांगली झोप लागण्यास मदत होऊ शकते. रात्रीच्या वेळी तुमच्या बाळाला झोपेतून जाग येण्याची शक्यता कमी होईल.

10. बाळाला आलिंगन द्या

दात येण्याचा काळ हा तुमच्या बाळासाठी भावनिकदृष्ट्या आव्हानात्मक काळ असू शकतो. काहीवेळा त्यांना प्रेमाची आणि आरामाची गरज असते. हळूवारपणे डोलणे, मिठी मारणे आणि सुखदायक शब्दांनी तुमच्या बाळाला बरे वाटण्यासाठी आणि झोप येण्यासाठी मदत होऊ शकते. ह्यामुळे दात येत असताना बाळाला येणारी अस्वस्थता कमी होण्यास मदत होते. तुमची आश्वासक उपस्थिती त्यांच्या शांत झोपण्याच्या क्षमतेत लक्षणीय फरक करू शकते.

बाळासाठी दात येणे ही एक कठीण अवस्था आहे. दात येणा-या बाळाला झोप येण्यासाठी वरील टिप्स वापरून पहा जेणेकरून तुमच्या लहान बाळाला बरे वाटेल.

बाळाला दात येतानाचे कोणते उपाय तुम्ही टाळले पाहिजेत?

दात येणा-या बाळाला नीट झोप लागण्यासाठी तसेच बाळाची सुरक्षितता आणि आरोग्य सुनिश्चित करण्यासाठी दात काढण्याच्या उपायांबद्दल जागरूक असणे महत्वाचे आहे. दात येण्याचा त्रास कमी करण्यासाठी डिझाइन केलेल्या विविध पद्धती आणि उत्पादने आहेत, परंतु त्या सर्वांची शिफारस केलेली नाही. यापासून दूर राहण्यासाठी येथे काही उपाय दिलेले आहेत:

1. टीदिंग नेकलेस

टीदिंग नेकलेस वापरल्याने गुदमरण्याचा धोका निर्माण होऊ शकतो. अमेरिकन ऍकॅडमी ऑफ पेडियाट्रिक्स हे नेकलेस न वापरण्याचा सल्ला देते.

2. बेंझोकेनचे नंबिंग जेल

ओव्हर-द-काउंटर टीथिंग जेल किंवा बेंझोकेन असलेले मलम लहान बाळांसाठी हानिकारक असू शकतात. बेंझोकेनमुळे मेथेमोग्लोबिनेमिया नावाची दुर्मिळ परंतु गंभीर स्थिती उद्भवू शकते. हे नेकलेस वापरल्याने रक्तातील ऑक्सिजनची पातळी कमी होते.

3. टीदिंग टॅब्लेट किंवा होमिओपॅथिक उपाय

टीदिंग टॅब्लेट आणि होमिओपॅथिक उपाय विसंगत आहेत. एफडीए ने ठराविक टीदिंग टॅबलेट ब्रँडबद्दल सावधानता बाळगण्याचा सल्ला दिलेला आहे, त्यामुळे या पर्यायांचा विचार करताना सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे.

4. फ्रोझन टीथिंग रिंग्ज आणि खाद्यपदार्थ

टीदिंग टॉईज आणि खाद्यपदार्थ ह्यामुळे बरे वाटू शकते, परंतु त्यांना गोठवण्याचे टाळा कारण त्यामुळे बाळाच्या संवेदनशील हिरड्या आणि दातांसाठी ते चांगले नसते. गोठवण्याऐवजी रेफ्रिजरेशनचा पर्याय निवडा.

5. टीदिंग बिस्किटे आणि कडक पदार्थ

टीदिंग बिस्किटे वापरणे ही चांगली कल्पना असू शकते, परंतु त्यामुळे दात तुटू शकतात आणि गुदमरण्याचा धोका निर्माण होतो. तुमच्या बाळासाठी वयानुसार मऊ पदार्थ देणे अधिक सुरक्षित आहे.

दातदुखी किती काळ टिकते?

दातदुखी किती काळ टिकते हे सांगणे कठीण आहे. उदाहरणार्थ, दात येण्यापूर्वी बाळाला अनेक महिने वेदना जाणवू शकतात. दरम्यान, हिरड्यांमध्ये दात तयार झाल्यानंतर आणि ते बाहेर पडल्यानंतर वेदना जाणवू शकतात. वेदनेची तीव्रता प्रत्येक बाळासाठी वेगळी असू शकते. परंतु, हिरड्यांमधून दात बाहेर आल्यानंतर बहुतेकदा वेदना निघून जातात. तुमच्या बाळाचे पुढचे दात पहिल्या वर्षभरात दिसू लागतात तर पहिल्या वर्षानंतर दाढांचा मागचा संच दिसून येतो. त्यामुळे दात येण्याच्या तणावापासून आराम मिळण्याचा तो कालावधी असतो.

सावधगिरीसाठी टिप्स

• तुमचे बाळ काहीतरी चघळत असेल तर त्याकडे लक्ष ठेवा. मग ते टीदिंग टॉय असो, कापडाचा तुकडा असो किंवा अन्न असो. त्यामुळे बाळ गुदमरू शकते, म्हणून काळजी घ्या.
• तुमच्या मुलाला पेनकिलर देण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
• जर टीदिंग टॉय तुमच्या बाळाच्या गळ्याभोवती बांधलेले असेल, तर तुमच्या बाळाला झोपवताना ते ठेवू नका. ते कुठेतरी अडकून पडू शकते आणि बाळाच्या गळ्याभोवती गुंडाळले गेल्यावर त्याचा गळा दाबून मृत्यू होऊ शकतो.
• एक सामान्य, पण धोकादायक घरगुती उपाय म्हणजे ऍस्पिरिनच्या गोळ्यांचा चुरा करून तुमच्या बाळाच्या हिरड्यांवर घासणे. या उपायाची निवड करू नका, कारण यामुळे बाळ खूप आजारी पडू शकते.
• दात काढताना काही वेळा लहान मुलांना कान ओढण्याची सवय लागते, कारण दात येण्याच्या वेदना कानाच्या कालव्यात जाऊ शकतात. जर वेदना जास्त होत असेल तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या, कारण तुमच्या बाळाला कानात संसर्ग होऊ शकतो.
• बधिर करणारे औषध म्हणून तुमच्या बाळाच्या हिरड्यांवर ओव्हर-द-काउंटर क्रीम किंवा जेल वापरू नका.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

1. दात काढताना मी बाळाचे झोपेचे प्रशिक्षण सुरू ठेवावे का?

होय, दात येण्याच्या अवस्थेत बाळाचे झोपेचे प्रशिक्षण चालू ठेवावे. लक्षात ठेवा की हा “टप्पा” पहिल्या वर्षानंतर परत येतो आणि खरंच, मुलाला त्याचे सर्व दुधाचे दात येण्यासाठी 3 वर्षे लागतील. दात येत असताना बाळाच्या रात्रीच्या झोपेत व्यत्यय येईल, परंतु तुम्ही तुमच्या बाळाला झोपेचे प्रशिक्षण देत राहावे. झोपेच्या नियमित वेळेला चिकटून राहणे आणि झोपण्याच्या वेळेची दिनचर्या तयार करून त्यांची अंमलबजावणी करणे ही तुमच्या दात येत असलेल्या बाळाला झोपायला लावण्याची एक गुरुकिल्ली आहे. तुमच्या बाळाला दात येत असल्यामुळे आणि वेदनेमुळे बाळ झोपू शकत नसल्यामुळे झोपेच्या आधीच्या प्रशिक्षणामुळे बाळाला झोपणे अधिक कठीण होते.

2. दात काढल्याने काही बाळांना जास्त झोप येते का?

एका लोकप्रिय वेबसाइटनुसार, काही पालक म्हणतात की दात येत असताना त्यांची मुले जास्त झोपतात.  दात येण्यामुळे बाळाला थोडेसे कंटाळवाणे वाटू शकते आणि त्यामुळे बाळ जास्त झोपू शकतो. परंतु, हे सिद्ध करणारा कोणताही पुरावा नाही. तुमचे बाळ जास्त झोपत असेल कारण त्याची वाढ होत असते. लहान मुले वाढीच्या अवस्थेत असतात आणि त्यांची वाढ नेहमी स्थिर नसली तरी ती एका वेळी जलद आणि दुसऱ्या वेळी स्थिर असू शकते; म्हणून, “वाढीचा वेग” हा शब्द बऱ्याचदा वापरला जातो. वाढीच्या वयात मुले दुपारी किंवा रात्रीसुद्धा जास्त झोपताना दिसतात. दात येणे ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे आणि काहीवेळा, नैसर्गिक प्रक्रियेत वेदना होऊ शकतात. एक आई म्हणून, तुम्हाला हे चांगले माहित आहे, म्हणून तुम्हाला जे योग्य वाटते ते करा.

3. दात येण्यामुळे तुमच्या बाळामध्ये ताप किंवा अतिसार सारखी लक्षणे दिसू शकतात का?

दात येण्यामुळे सामान्यतः ताप किंवा अतिसार होत नाही. परंतु काही बाळांमध्ये दात येत असताना शरीराचे तापमान वाढलेले आढळते,  परंतु हा खरा ताप नाही. तुमच्या बाळाला जास्त ताप येत असल्यास किंवा जुलाब होत असल्यास, ते इतर कुठल्याही आजारामुळे होण्याची शक्यता असते आणि अश्या वेळी तुम्ही डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

4. रात्री दात येणे अधिक वेदनादायक असू शकते?

होय, काही बाळांसाठी रात्री दात येणे अधिक वेदनादायक असू शकते. यासाठी दिवसभरातील थकवा आणि रात्रीचे बाळाचे लक्ष दुसरीकडे वेधले जाण्यासाठी काहीच नसल्यामुळे अस्वस्थता येते. तुमच्या बाळाला दात येत असताना, विशेषतः रात्रीच्या वेळी चांगली झोप घेण्यास मदत करण्यासाठी योग्य उपचार करणे गरजेचे आहे.

आम्हाला आशा आहे की वरील टिप्स तुमच्या दात येणा-या बाळाला झोप येण्यासाठी मदत करतील. बाळाला दात येत असताना बाळाचे झोपेचे प्रशिक्षण सुरु ठेवा. रात्रीच्या शांत झोपेनंतर जागे झाल्यावर बाळ, एक मौल्यवान स्मितहास्य करून नवीन मोत्यासारखे शुभ्र दात दाखवेल आणि तुमचा सगळा थकवा दूर होईल.

आणखी वाचा:

बाळाला दात येतानाचा क्रम
बाळाला दात येतानाची लक्षणे