भारतामध्ये बाळाचे नियोजन करताना साधारणपणे किती खर्च येतो?

तुम्ही जर बाळाचा विचार करीत असाल तर, विशेषकरून पहिल्या बाळाच्या वेळी गरोदरपण आणि बाळाच्या जन्माविषयीची सगळी माहिती वाचून तुम्ही भांबावून जाण्याची शक्यता असते. कुटुंबाची आखणी करणे हे काही सोपे काम नाही. तुम्ही पुढील गोष्टींसाठी भावनिक आणि आर्थिकदृष्ट्या तयार असणे आवश्यक आहे. बाळाचा निर्णय घेतल्यानंतर तुमचा खर्च सुद्धा वाढतो.

तथापि, ह्या माहितीमुळे भांबावून जाऊ नका. हे त्रासदायक असू शकते, परंतु आपले पैसे कसे वाचवायचे हे जाणून घेतल्यास तुमचा आर्थिक पाया मजबूत होईल. असे विचारले जाते की, भारतात मूल होण्यासाठी अंदाजे किती खर्च येतो? आमच्याकडे उत्तरे आहेत!

भारतात बाळ होण्यासाठी लागणारा खर्च – गर्भधारणेपासून जन्मापर्यंत

गर्भधारणेपासून प्रसूतीपर्यंतचा प्रवास हा मोठा आणि महागडा असतो. ज्या जोडप्यांची नैसर्गिकरित्या गर्भधारणा करू शकत नाहीत त्यांच्यासाठी गर्भवती होणे खर्चिक आहे – म्हणूनच हा निर्णय घेण्याआधी आपल्या वित्तिय गोष्टींवर नियंत्रण ठेवणे महत्वाचे आहे. २०११ मध्ये ईटी वेल्थने केलेल्या अभ्यासानुसार मुलाच्या वाढवण्याचा अंदाजे खर्च (जन्मापासून २१ वर्षे वयोगटातील) तब्बल ५५ लाख इतका होतो! त्यानंतर फक्त महागाईमुळे ही संख्या वाढली आहे. असे म्हटले आहे की, जर आपण चांगली योजना आखली आणि योग्य ती आर्थिक साधने आपल्या मदतीसाठी वापरली तर आपल्या उद्दीष्टांपर्यंत तुम्ही पोहोचू शकाल.

प्रथम तुम्ही जिथे पैसे खर्च कराल त्याची आपण तीन टप्प्यात विभाजन करू. प्रसूतिपूर्व अवस्थेचा पहिला टप्पा म्हणजे आपण गर्भवती असता तेव्हा, दुसरा म्हणजे प्रसूती व बाळंतपणाचा टप्पा आणि तिसरा म्हणजे प्रसूतीनंतरचा टप्पा. तिसऱ्या टप्प्यामध्ये आपल्या बाळाचा जन्म होतो आणि त्वरित काळजी घेणे आवश्यक आहे.

जन्मपूर्व खर्च

१. डॉक्टरांची भेट

गरोदरपणात तुम्ही नियमितपणे आपल्या डॉक्टरांना भेट द्याल आणि हे खूप सामान्य आहे. डॉक्टरांच्या प्रत्येक भेटीच्या वेळी तुम्ही खूप जास्त पैसे खर्च करत नाही असे वाटेल कारण एकाच वेळी मोठया प्रमाणात रक्कम खर्च होत नाही. परंतु रुग्णालयांच्या भेटीदरम्यान बरेच पैसे खर्च होतात. चेक अप, अल्ट्रासाऊंडस, चाचण्या अशा बऱ्याचशा गोष्टी आहेत ज्यावर तुम्हाला खर्च करायला लागू शकतो. खाजगी दवाखाने आणि क्लिनिक मध्ये तुम्हाला प्रत्येक भेटीदरम्यान ५०० ते २००० रुपये आकारण्यात येतील. तसेच अल्ट्रासाऊंड आणि इतर चाचण्यांसाठी तुम्हाला वरचे पैसे भरावे लागतील. अल्ट्रासाऊंड साठी १००० च्या पुढे आणि चाचण्यांसाठी १५०० ते २००० रुपये लागतील. हा खर्च तुम्हाला कुठल्या डॉक्टरांची गरज आहे ह्यावर अवलंबून असतो.

आयव्हीएफची निवड करणार्‍या जोडप्यांसाठी खर्च जास्त असतो कारण या जोडप्यास गर्भधारणेसाठी वैद्यकीय हस्तक्षेपाची आवश्यकता असते. नामांकित खासगी रुग्णालयात आयव्हीएफ प्रक्रियेसाठी सरासरी खर्च प्रति चक्र १.५ लाख इतका येतो. यात निदान प्रक्रिया आणि चाचण्या समाविष्ट आहेत. तथापि, ह्या प्रक्रियेला यश येते किंवा येत नाही आणि जोडप्याला दुसऱ्या चक्रात जाण्याची आवश्यकता असू शकते. त्यानुसार आपले खर्च वाढतील. एकदा प्रक्रिया यशस्वी झाल्यावर चेक–अप, चाचण्या आणि अल्ट्रासाऊंड साठी नियमित खर्च येईल.

२. औषधे आणि पूरक औषधे

गर्भवती महिला म्हणून, आपल्याला गर्भधारणा टिकविण्यासाठी पूरक आणि इतर औषधे आवश्यक असतात कारण तुम्हाला तुमच्या मॅक्रोनिट्रिएंटची संख्या वाढविणे आवश्यक आहे. होणारी आई सुरक्षित राहण्यासाठी डॉक्टर प्रीनेट्ल व्हिटॅमिन, फोलेट आणि व्हिटॅमिन डी तसेच इतर गोष्टी देखील लिहून देतात आणि प्रसूतीपर्यंत तुम्हाला हा खर्च सहन करावा लागतो. मल्टिव्हिटामिन आणि पूरक औषधे थोडी महाग आहेत, तर असे गृहीत धरा की हा खर्च महिन्याला जवळ जवळ ३००० रुपये इतका येईल.

३. मातृत्व कपडे आणि उपक्रम

गरोदरपणात तुमच्या शरीराचा आकार दर आठवड्याला वाढत असल्याने, आपले नियमित कपडे एका कालावधीनंतर आपल्याला बसत नाहीत. त्यामुळे येथून पुढेच तुम्हाला मॅटर्निटी कपडे लागतील –आरामदायक कपडे, जीन्स, वांशिक पोशाख आणि पादत्राणांवर खर्च होईल. गर्भवती महिलांसाठी नामांकित ब्रॅण्डची खरेदी केल्यास तुम्हाला १५०० रुपयांपेक्षा जास्त किंमत मोजावी लागेल. आपण काय आणि किती कपडे/शूज खरेदी करू इच्छिता यावर ते अवलंबून असते.

गर्भावस्थेदरम्यान सक्रिय राहणे ही एक चांगली कल्पना आहे – जर आपण आपल्या आरोग्यासाठी जन्मपूर्व व्यायाम वर्ग घेण्याचा विचार करत असाल उदा: जन्मपूर्व योगा इत्यादी. तर गरोदरपणाशी संबंधित व्यायामांशी संबंधित नसलेल्या वर्गांसाठी तुम्हाला दरमहा २,००० ते ३००० रुपये भरावे लागतील आणि विशेष वर्गांसाठी तुम्हाला ५००० पेक्षा जास्त खर्च येईल.

एकंदरीत, कौटुंबिक नियोजनाचा जन्मपूर्व टप्पा हा एक खर्चिक विषय असू शकतो आणि वरीलपैकी बर्‍याच गोष्टी या प्रक्रियेचा एक भाग आहेत आणि त्याकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही. नैसर्गिक रित्या गर्भवती राहणाऱ्या स्त्रियांसाठी हा खर्च १ लाख असतो आणि आय. व्ही. एफ. हा पर्याय निवडणाऱ्या जोडप्यांसाठी हा खर्च २.५ लाख रुपयांच्या आसपास असतो.

तुम्ही नजीकच्या काळात गर्भवती होण्याचा विचार करत असल्यास, आता बचत करणे चांगले आहे –चांगल्या बचत योजनेत गुंतवणूक करणे हा एक चांगला मार्ग आहे. बजाज फायनान्स फिक्स्ड डिपॉझिट ही योजना तुम्हाला २५००० पासून पुढच्या रकमेवर ८. १० % नी व्याज देते. तुम्ही ठरवलेल्या मुदतीच्या शेवटी परताव्याचा लाभ घेऊ शकता. आपण एफडी कॅल्क्युलेटरद्वारे त्यांच्या व्याजदरावरील परतावा आधीपासून काढू शकता. अगोदरच चांगले नियोजन करण्यास प्रारंभ करणार्‍या जोडप्यांसाठी हा स्थिर आणि फायदेशीर पर्याय आहे.

प्रसूती आणि बाळंतपण

१. प्रसूती खर्च

या कालावधीत सर्वात मोठा खर्च म्हणजे प्रसूतीचा खर्च होय. बाळाच्या जन्माच्या वेळी काही गुंतागुंत निर्माण होऊ शकते का ह्याबाबत तुमच्या स्त्रीरोगतज्ञांनी आतापर्यंत आधीच तपासणी करून ठेवलेली असेल. त्यानुसार ते नॉर्मल प्रसूती कि सी सेक्शन प्रसूती ह्याविषयी शिफारस करतील. तुमचा खर्च ह्यावर अवलंबून असेल. नॉर्मल प्रसूतीसाठी खाजगी रुग्णालयात तुम्हाला २०,००० च्या आसपास खर्च येऊ शकतो. तसेच सी–सेक्शन साठी तुम्हाला २ लाखांच्या आसपास खर्च येऊ शकतो.

या व्यतिरिक्त, आपल्या खर्चामध्ये खोलीची किंमत आणि पूर्व–वितरण चाचण्यांचा समावेश असेल. डॉक्टर सहसा मातांना ४८ तास विश्रांती घेण्याचा सल्ला देतात आणि जर आईने सी–सेक्शनचा पर्याय निवडला असेल आणि तिला बरे होण्यासाठी जास्त वेळ हवा असेल तर खोलीचे शुल्क वाढेल.चाचणीसाठी तुम्हाला ५००० आणि त्यापेक्षा जास्त खर्च येऊ शकतो.

२. अनपेक्षित खर्च

कधीकधी आई किंवा बाळामध्ये अनपेक्षितपणे वैद्यकीय गुंतागुंत उद्भवू शकते. अशा परिस्थितीत, आपले खर्च वाढतील. प्रसूतीसमवेत अडचण आल्यामुळे मुलाला किंवा आईला निरीक्षणाखाली ठेवणे आवश्यक असल्याने जास्त खर्च येऊ शकतो.

थोडक्यात, मुलाच्या जन्मासाठी खासगी रुग्णालयात २५ हजार ते २ लाख रुपये खर्च येऊ शकतो.

प्रसूतीनंतर होणारा खर्च

१. बाळासाठी आवश्यक आणि घरगुती उपकरणे

बाळाच्या आगमनानंतर, आपल्याला खात्री करुन घ्यावी लागेल की आपल्या नवजात बाळाच्या सर्व गोष्टी हाताळण्यासाठी आपण पूर्णपणे तयार आहात. एक क्रिब, बेडिंग, कापड, बेबी थर्मामीटर, नेल क्लिपर्स, डायपर रॅश क्रीम आणि ओले वाईप, बाळाला गुंडाळण्यासाठी दुपटे, आंघोळीसाठी आवश्यक वस्तू आणि पॅसिफायर्स ह्या सगळ्या गोष्टींची तुम्हाला गरज असेल असेल. चांगल्या प्रतीची क्रिब साधारणत: रु. ५००० आणि नियमित आकाराच्या डायपरच्या पॅकची किंमत रू. ७०० इतकी असते. क्रिब हे काही काळासाठी एका वेळची गुंतवणूक असताना, इतर उत्पादने पुन्हा खरेदी करावी लागू शकतात. क्रिब सोडून बाळाच्या आवश्यक गोष्टींसाठी खर्च महिन्याला ३००० रुपये इतका येऊ शकतो. बाळाच्या गरजांशी जुळवून घेण्यासाठी भिन्न वैशिष्ट्ये असणाऱ्या क्रिबची किमंत ५००० ते २०००० रुपयांच्या दरम्यान असते. दर्जेदार बेडींग सेट ची किमंत श्रेणी १००० रुपयांपासून सुरु होते.

२. स्तनपानासाठी आवश्यक गोष्टी

स्तनपान हा एक अनुभव आहे ज्याची थोडीशी सवय होण्याची आवश्यकता आहे आणि ही प्रक्रिया सुरळीत करण्यासाठी आपल्याला बर्‍याच गोष्टी आवश्यक असतात. आपल्याला आवश्यक असलेल्या काही महत्वाच्या गोष्टी म्हणजे – नर्सिंग पॅड्स, एक नर्सिंग उशी, एक नर्सिंग ब्रा (आपण प्रवास करत असाल तर), ब्रेस्ट पंप, दुधाच्या साठवणीच्या पिशव्या, बिब आणि निपल क्रीम. जर, काही कारणास्तव आपण त्वरित स्तनपान देऊ शकत नसाल तर आपल्याला बाळाची बाटली आणि बाटली साफ करण्याची उपकरणे आवश्यक असतील. एक दर्जेदार मॅन्युअल ब्रेस्ट पंप ची किंमत रु. १५०० आणि इलेक्ट्रिक ब्रेस्टपंपची किमंत रू.२५०० इतकी असते. यापैकी बर्‍याच वस्तू एकाच वेळी खरेदी केल्या आहेत.

३. कपडे आणि खेळणी

तुम्हाला तुमच्या नवजात बाळासाठी कपडे आणि खेळणी देखील आवश्यक असतील. चांगल्या प्रतीच्या वस्तू, बुटीज, पायजामा, स्वेटर, कॅप्स इत्यादी आवश्यक आहेत. याकाळात, तुम्हाला तुमच्या लहान मुलाला चांगले झोपवण्यासाठी आणि तिचे लक्ष वेधण्यासाठी रंगीबेरंगी खेळणी किंवा खुळखुळे घेऊ शकता.. पहिल्या महिन्यात तुमच्या बाळाच्या कपड्यांचा खर्च रुपये ३०००–४००० इतका असतो आणि खेळण्यासाठी ५०० रुपयांपासून खर्च सुरु होतो आणि तुम्ही कशाप्रकारची खेळणी बघत आहात ह्यावर अवलंबून असतो.

४. लसीकरण

आपल्या बाळाचा जन्म होताच, आपले डॉक्टर लसीकरण देतील. आपल्या बाळास १२ महिन्यांच्या कालावधीत अनेक लसी दिल्या जातील (आणि काही नंतर सुद्धा देणे सुरु राहील) परंतु हा खर्च एकाच वेळी येत नसल्यामुळे तुम्हाला हा खर्च तुम्हाला थोडा वाटेल. आपल्या बाळाला लागणार्‍या लसीची किंमत कालांतराने कमी होईल, परंतु सुरुवातीच्या काळात याचा खर्च तुम्हाला दर भेटीला सरासरी २५०० रुपये (इंडियन ऍकॅडमी ऑफ़ पेडियाट्रिक्स द्वारा प्रदान केलेल्या वेळापत्रकानुसार) इतका असेल. नवीनतम वेळापत्रक आणि खर्चासाठी, बालरोग तज्ञ हे आपले सर्वोत्तम मार्गदर्शक असतील.

एकंदरीत, तुम्हाला रु. ३०,००० ते ४०,००० दरम्यान इतका खर्च तुमच्या नवजात मुलाला घरी सेटल करण्यासाठी लागतो. आपल्या नवजात बाळासाठी खोली तयार करणे, नर्सरी करणे ह्यासाठी एका वेळेलाच खर्च येतो. परंतु ह्यासाठी येणार खर्च हा तुमच्या गरजांप्रमाणे बदलतो.

जसजशी बाळाची वाढ होते तसे खेळणी, कपडे, शाळा, शिक्षक आणि महाविद्यालय इत्यादींचा खर्च वाढतच जातो. हा खर्चाचा आकडा बदलतच राहतो. हे सर्व चित्र भितीदायक दिसते, नाही का? पण, योग्य बचतीच्या योजनेसह, हा खर्च पेलणे सोपे जाईल. बजाज फायनान्स फिक्स्ड डिपॉझिट योजना जास्तीत जास्त लाभ मिळवण्यासाठी गुंतवणुकीचा एक सुरक्षित मार्ग आहे. त्यावर ८. १०% व्याजदर मिळतो. हा व्याजदर बँकांच्या व्याजदरापेक्षा जास्त आहे. तुमच्या गुंतवणुकीवर तुम्हाला नक्कीच आकर्षक परतावा मिळेल.

तुमचा खर्च सद्यपरिस्थितील असो किंवा दीर्घकालीन असो याची पर्वा न करता, एक निश्चित ठेव योजना आपल्याला अधिक बचत करण्यात मदत करेल आणि तुम्ही ह्या कालावधीत होणाऱ्या कोणत्याही अप्रिय खर्चाचे व्यवस्थापन करू शकाल. बचतीसाठी तुम्ही जितकी लवकर सुरवात कराल तितके ते चांगले!

कुटुंबाचे नियोजन करणे हा सोपा निर्णय नाही, परंतु योग्य नियोजन केल्यास बाळाला ह्या जगात आणण्याचा तुमचा आत्मविश्वास वाढेल.

आणखी वाचा:

लहान मुलांसाठी आधार कार्ड – तुमच्या मुलाच्या आधार कार्डासाठी अर्ज कसा कराल?
भारतात नवजात बाळाचा जन्माचा दाखला कसा मिळवाल?